Υψόμ. 840 μ.
Χωριό και έδρα του ομώνυμου διαμερίσματος, στη βόρεια πλευρά του οροπεδίου Λασιθίου.
Διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα, τοποθετούν την πρώτη κατοίκηση του χώρου ήδη απο τη Μινωική εποχή, ενώ ίχνη κατοίκησης υπάρχουν και κατα την Ελληνορωμαϊκή περίοδο
Την ονομασία του την οφείλει στον πρώτο οικιστή του, μάλλον Ενετικής καταγωγής Τζερμιά (Ιερεμίας), επώνυμο που απαντάται ακόμα και σήμερα στο χωριό.
Στην τοπική παράδοση αναφέρονται τα ονόματα των Ανυφαντήδων και των Πλάτηδων ως επίσης σπουδαία. Μεταξύ των οικογενειών αυτών οι οποίες έριζαν για την ονοματοδοσία του χωριού επήλθε συμφωνία να δοθεί το όνομα μιας εκ των οικογενειών που θα έβγαζε ένα σπουδαίο εκπρόσωπο της το όνομα του οποίου θα γινόταν γνωστό σε μεγάλη κλίμακα. Αυτό ήταν τελικά το όνομα του Γεράσιμου Τζερμιά, κατα κόσμον Εμμανουήλ (1798 Τζερμιάδο - 1875 Χάλκη) μητροπολίτη Ανδριανουπόλεως και αργότερα Χαλκηδόνος και τρείς φορές υποψήφιου Πατριάρχη που όμως δεν εκλέχθηκε, ενώ εικάζεται οτι με δική του συνδρομή δόθηκε άδεια για την ανέγερση του ναού του Αγίου Μηνά στο Ηράκλειο.
Κατα την περίοδο της Ενετοκρατίας, οι κάτοικοι του Οροπεδίου Λασιθίου επέδειξαν αδιαφορία προς τις αρχές και την απόδοση φόρων ενώ και οι Ενετοί άποικοι της περιοχής δεν μπόρεσαν να αφομοιωθούν, έτσι που στα τέλη του 13ου αιώνα άρχισαν να εγκαταλείπουν μαζικά το Οροπέδιο.
Οι Ενετοί αντέδρασαν εκδίδοντας διάταγμα (1293) απαγόρευσης κατοίκησης του Οροπεδίου, το οποίο εφαρμόστηκε στα μέσα του 14ου αιώνα, συνοδευόμενο απο καταστροφές και αυστηρές ποινές για τους ανυπότακτους ερημώνοντας το οροπέδιο για περίπου 200 χρόνια.
Οι σιτοδείες των αρχών του 15ου αιώνα αλλα και η αυξημένες ανάγκες σίτισης του Ενετικού στρατού, ανάγκασαν τους Ενετούς το 1463 να άρουν την απαγόρευση και να επιτρέψουν ξανά την καλιέργεια του οροπεδίου, ενώ στα μέσα του 16ου αιώνα, εγκαταστάθηκαν στο οροπέδιο οικογένειες απο τη Μονεμβασιά και το Ναύπλιο.
Στην απογραφή του P. Castrofylaka το 1583, αναφέρονται τα μετόχια Αλογόσπηλιοι, Γαϊτανού, Σκαφίδια και Κερασσά, οι οποίοι αργότερα συγχωνεύτηκαν δημιουργώντας το Τζερμιάδο ή Τζερμιάδω.
Ενετικές Απογραφές
1630 ''Zermiades.'' (F. Barozzi)
Κατα την Οθωμανική περίοδο το χωριό αναφέρεται ως Σουλτανικό Χάσι. Οι Οθωμανικές αρχές προσπάθησαν να φέρουν αριθμητική ισοροπία ανάμεσα σε χριστιανούς και μουσουλμάνους, αλλά ο μουσουλμανικός πληθυσμός δεν μπόρεσε να διατηρηθεί κυρίως λόγω των έντονων επαναστατικών φρονημάτων του τοπικού πληθυσμού, του απομονωμένου της περιοχής και της δύσκολης πρόσβασης, έτσι που η μουσουλμανική παρουσία στο οροπέδιο ήταν καθ΄ολη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ισχνή, ενώ η εξουσία περιορίστηκε ουσιαστικά στην είσπραξη φόρων.
Τζερμιάδο 1940
Χάρτης
Πηγές
Σ. Σπανάκης - Πόλεις και χωριά της Κρήτης
