Οι διοικητικές αλλαγές που επέφερε ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄ (482 μ.Χ. - 565 μ.Χ.)στη νεοσύστατη ακόμα τότε Βυζαντινή Αυτοκρατορία, δημιούργησαν το υπόβαθρο για την ενίσχυση της πολιτικής και στρατωτικής ηγεσίας, που αργότερα οδήγησε στη δημιουργία των Θεμάτων.
Στο Συνέκδημό του Ιεροκλέους του Γραμματικού, ένα γεωγραφικό εγχειρίδιο που χρονολογείται γύρω στο 535 μ.Χ. η Κρήτη αναφέρεται ως αυτόνομη επαρχία που κατέχει την 11η θέση ανάμεσα στις 64 επαρχίες της Αυτοκρατορίας, αποτελείται απο 22 μεγάλα αστικά κέντρα και διοικείται απο Κονσουλάριο που εδρεύει στη Γόρτυνα.
Ιουστινιανός: Ψηφιδωτό στον Οι κτήσεις της Αυτοκρατορίας κατα τον 6ο αι. μ.Χ.
ναό του Αγίου Βιτάλιου στη
Ραβέννα (wikimedia.org)
Οι 22 πόλεις της Κρήτης, σύμφωνα με το Συνέκδημο του Ιεροκλέους
Γόρτυνα Στη Μεσαρά
Ίνατος Στον Τσούτσουρα
Βίεννος Ανάμεσα στη Φαλάσαρνα και στην Άκρα Κριός
Ιεράπυτνα Στη σημερινή πόλη της Ιεράπετρας
Καμάρα Στη σημερινή πόλη του Αγίου Νικολάου
Άλυγγος Αταύτιστη
Χερσόνησος Στη σημερινή πόλη της Χερσονήσου
Λύκτος Ανάμεσα στην Κασταμονίτσα και στο Καστέλλι Πεδιάδος
Αρκαδία Ανάμεσα σε Αρακαλοχώρι και Ίνι
Κνωσός Νότια του Ηρακλείου
Σύβριτος Νότιοδυτικές υπώρειες του Ψηλορείτη
Οαξός Αξός Μυλοποτάμου
Ελεύθερνα Στον Πρινέ Μυλοποτάμου
Λάμπη Αργυρούπολη Ρεθύμνου
Άπτερα Καλάμι Αποκορώνου
Κυδωνία Πόλη των Χανίων
Κίσαμος Καστέλι Κισάμου
Καντανία Κάνδανος
Έλυρος Ροδοβάνι Σελίνου
Λισσός Άγιος Κύρηκος Σελίνου
Φοινίκη Αράδενα Σφακίων
Κλάδος Γαύδος
Επι Αυτοκρατορίας (Ηράκλειου, 610 μ.Χ. - 641μ.Χ.) ο θεσμός των επαρχιών καταργήθηκε και στη θέση του εμφανίστηκαν τα Θέματα.
Πρόκειται για μεγάλα στρατιωτικά σώματα που αρχικά εμφανίστηκαν στη Μικρά Ασία λόγω της αποχώρησης των Βυζαντινών δυνάμεων απο τις περιοχές της Συρίας και της Παλαιστίνης,μετά τους πολέμους με τους Πέρσες (620 μ.Χ. - 628 μ.Χ.) και του μακροχρόνιου αμυντικού πόλεμου πού άρχισαν με τους ανερχόμενους Άραβες, για την προστασία των ανατολικών εδαφών της Αυτοκρατορίας απο τις επιδρομές.
Η υποταγή του Βασιλιά των Περσών Χοσρόη Β΄ στον Ηράκλειος και Ηράκλειος
Ηράκλειο το 628 μ.Χ. που σήμανε και το τέλος της Κωνσταντίνος (wikimedia.org)
αρχαίας Περσικής Αυτοκρατορίας.
Κατά τη μακροχρόνια παραμονή των στρατευμάτων αυτών στη Μικρά Ασία παραχωρήθηκαν αρχικά στους Βυζαντινούς στρατιώτες εκτάσεις γής προς καλιέργεια, οι οποίες ονομάστηκαν στρατιωτόπια, ενώ αργότερα εκτάσεις γης παραχωρήθηκαν και σε ντόπιους Χριστιανούς Ορθόδοξους κάτοικους, με την υποχρέωση της στρατολόγησης όταν οι περιστάσεις το απαιτούσαν.
Την εξουσία τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, ασκούσε ο Στρατηγός.
Απο αυτές τις στρατιωτικές και πολιτικές μεταρυθμίσεις οι οποίες είχαν διαμορφωθεί μέχρι το 650 μ.Χ. προέκυψαν στη Μικρά Ασία τα Θέματα των Ανατολικών, των Αρμενιακών, των Οψικίων και των Θρακησίων.
Η Αυτοκρατορία κατα τις αρχές του 8ου αιώνα μ.Χ.
Μέχρι τα μέσα του 8ου αιώνα η Κρήτη δεν αποτελούσε Θέμα της Αυτοκρατορίας, ούτε ήταν μέρος άλλου Θέματος, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα οτι ήταν Αρχοντία αυτόνομη δηλαδή περιοχή κατώτερη του Θέματος, που διοικείται απο τον Άρχοντα.
Διώξεις εικονόφιλων της Κρήτης, αναφέρονται επι Αυτοκρατορίας Κωνσταντίνου Ε' του Κοπρώνυμου (740 μ. Χ. - 775 μ.Χ.) απο τον ''αρχισατράπη'' της Κρήτης Θεοφάνη Λαρδότυρο, ωστόσο δεν είναι γνωστό αν ήταν Στρατηγός του Θέματος Κρήτης, ή Άρχονταςτης Αρχοντίας της Νήσου.
Η ακριβής χρονολογία της δημιουργίας του Θέματος της Κρήτης δεν είναι ακόμα σήμερα γνωστή.
Κάποιοι την τοποθετούν στα τέλη του 8ου με αρχές 9ου αιώνα, άλλοι την τοποθετούν στην περίοδο της Αραβοκρατίας και της εκστρατείας εναντίον τους απο τον Θεόκτιστο το 843 μ.Χ.ενώ άλλλοι την τοποθετούν μετά τον διωγμό των Αράβων απο τον Νικηφόρο Φωκά.
Πηγές
Θ. Δετοράκης - Ιστορία της Κρήτης
Hieroclis Synecdemus G Parthey 1866 books.google.gr
Ι. Σταυραΐτης - Θέματα asiaminor.ehw.gr
Χ. Γάσπαρης - Απο τη Βυζαντινή στην Ενετική Τούρμα (Κρήτη 13ος-14ος αι. μ.Χ.) byzsym.org
Ε. Λέκκας - Γνωριμία με του Αγίους της Κρήτης