Ερειπωμένος οικισμός της Βυζαντινής περιόδου, που καταγράφεται πρώτη φορά στο κατάστιχο των φέουδων του Σεξτερίου του Santa Croce, του 13ου-14ου αιώνα. Τα ερείπια του σώζονται ανάμεσα στην Αγία Βαρβάρα και στα Αρδάχθια.
Το όνομα του οικισμού προφανώς οφείλεται στον πρώτο οικιστή του Αυξέντιο. Άλλη εκδοχή θέλει το όνομα του οικισμού να οφείλεται στον Άγιο Αυξέντιο, τη λατρεία του οποίου έφεραν στην Κρήτη οι Βυζαντινοί.
Ενετικές Απογραφές
1577 ''Axedi'' (Fr. Barozzi)
1583 432 κάτ. ''Axendi'' (P. Castrofylaka)
1630 ''Axendi'' (Bassilicata)
Η προφορική παράδοση θέλει το χωρίο να εξισλαμίστηκε μαζικά, μαζί με τον ιερέα του, κατα το πρώτο ήμισυ του 18ου αιώνα, μετά απο αποτυχημένη επανάσταση ή ταραχές που ξέσπασαν στην επαρχία Μαλεβιζίου και προκάλεσαν τα σκληρά αντίποινα των Τούρκων.
Οι επερχόμενες γενιές των Αξεντιανών, μετατράπηκαν στους πιο σκληρούς Τουρκοκρητικούς Γενίτσαρους της περιοχής.
Απο τον Χουρμούζη αναφέρεται οτι στο χωριό κατοικούσαν πριν την Επανάσταση του 1821 55 μουσουλμανικές οικογένειες και 2 χριστιανικές, ενώ το 1842 ο οικισμός είχε 40 μουσουλμάνους κάτοικους, και ένα ελαιοτριβείο.
Το 1879 ο οικισμός προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο Δήμο Μεγάλων Βρυσών, με έδρα τις Μεγάλες Βρύσες (Μεγάλη Βρύση).
Κατα την τελευταία φάση του Κρητικού Ζητήματος ο οικισμός άρχισε να εγκαταλείπεται απο τους κατοίκους του, αφού φοβούμενοι τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των χριστιανών της υπαίθρου, μετοίκησαν στο Ηράκλειο ή μετανάστευσαν σε άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Απο το 1893 ο οικισμός αναφέρεται ακατοίκητος, ενώ το 1903 σημειώνεται με την ένδειξη ''ακατοίκητος.'' Το όνομα του οικισμού διατηρείται σήμερα ως τοπωνύμιο.
Οθωμανικές Απογραφές
1671 71 χαράτσα ''Aksendi''
1834 30 μουσουλμ. οικογ. ''Axendhi''
1881 280 Μουσουλμ. κατ. ''Αξέντι''
Χάρτης
Πηγές
Ι. Φαντάκης - Οικισμοί της Κρήτης κατα την Β΄ Βυζαντινή περίοδο
Σ. Σπανάκης - Πόλεις και χωριά της Κρήτης
Νίκος Ανδριώτης - Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι στην Κρήτη 1821-1924
Χουρμούζης Βυζάντιος - Κρητικά