Ερειπωμένος οικισμός, σε απόσταση μικρότερη των 2 χιλιομέτρων νότια των Πάνω Αρχανών και νοτιοανατολικά του Γιούχτα, σε απότομη πλαγιά με βόρειο προσανατολισμό, κατάφυτη από άγρια βλάστηση.
Ο οικισμός οφείλει προφανώς το όνομα του στην ομώνυμη εκκλησία του Μιχαήλ Αρχάγγελου του Ασώματου, η οποία είναι πλέον σήμερα το μοναδικό σημείο του οικισμού που σώζεται.
Κτήτορας της εκκλησίας αναφέρεται ο Μιχαήλ Πατσιδιώτης, ενώ καταγράφεται σε έγγραφο του 1320, με τις Εκκλησίες του Κοινού.
Στην κτητορική επιγραφή αναφέρεται το έτος 1315.
Ο Ναός είναι κατάγραφος και σώζονται τοιχογραφίες σε αρκετά καλή κατάσταση. Χαρακτηριστικές είναι τα Τείχη της Ιερισού και ο Ιησούς Του Ναυή με Φράγκικη πανοπλία.
Αν και ο οικισμός θα πρέπει να θεωρηθεί παλαιότερος, πρώτη καταγραφή που σήμερα είναι γνωστή, γίνεται σε έγγραφο του 1271, από το συμβολαιογράφο του Χάνδακα P. Scardon.
Ενετικές Απογραφές
1577 (Assomato) Επαρχία Τεμένους. Fr. Barozzi
1583 26 κάτ. (Assomato) Καστροφύλακας
1630 (Assomato) Basilicata
Καταγράφεται τελευταία φορα, κατα την Οθωμανική απογραφή του 1670 (Asomata) κατοικούμενο μόνο απο μουσουλμάνους.
Αποτέλεσε Σουλτανικό Χάσι, απέδιδε δηλαδή φόρο κατευθείαν φόρο Σουλτάνο.
Η Εκκλησία του Μιχαήλ Αρχάγγελου του Ασώματου,
όπως βφαίνεταιβ απο βδυτικά. Στο εσωτερικό του Ναού,
εκτελούνται εργασίες αποκατάστασης των τοιχογραφιών,
απο τη Βυζαντινή εφορία αρχαιοτήτων.
Ο Ιησούς Του Ναυή ντυμένος με Φράγκικη πανοπλία και τα Τείχη της Ιερισού.
Πηγές
Ιωάννης Φαντάκης – Οικισμοί της Κρήτης κατά τη Β’ Βυζαντινή περίοδο
Στέργιος Σπανάκης - Πόλεις και Χωριά της Κρήτης
Francesco Barozzi - Περιγραφή της Κρήτης