Αρχική Σελίδα > Σπήλι

Σπήλι

Υψόμ. 430 μ.

Σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων νότια του Ρεθύμνου, στις δυτικές πλαγιές του όρους Κέδρος, βρίσκεται το Σπήλι.

Την ονομασία του, σύμφωνα με την παράδοση την οφείλει στις πολλές σπηλαιώδεις κοιλότητες στα βορειοδυτικά όρια του χωριού.

Ο ευρύτερος χώρος κατοικείται τουλάχιστον απο τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο αφου αναφέρεται στο Κατάστιχο της Τούρμας των Φέουδων Κάτω Συβρίτου του 13ου-14ου αιώνα, υπάρχουν όμως και τουλάχιστον 5 απο τον εντυπωσιακό αριθμό των 21 στο σύνολο εκκλησιών που χρονολογούνται απο τη Β' Βυζαντινή περίοδο.

Κατα την Ενετική περίοδο υπήρχαν διάφοροι διάσπαρτοι οικισμοί, όπως το ''Spili Epodhes'' (Πώδε Σπήλι) και ''Spili Pera'' (Πέρα Σπήλι), τα οποία αργότερα μετονομάστηκαν σε Πανω-χώρι και Κατω-χώρι.

Οι ονομασίες ''Spilli Mudatso και ''Spilli de Sanguinazzo ή Sangunosi με τις οποίες απογράφεται το χωριό το 1583 και το 1630, αναφέρονται κατα πάσα πιθανότητα σε Ενετικές οικογένειες που ασκούσαν επιροή ή κατείχαν ίσως ως φέουδα τα δύο ξεχωριστά ακόμα τότε χωριά.

Ενετικές Απογραφές

1577 ''Spili Epodhes''

''Spili Pera'' (Fr. Barozzi)

1583 51 κάτ. ''Silli''

65 κάτ. ''Peraspilli''

103 οφειλ. αγγαρείες ''Spilli de Muazzo''

33 οφειλ. αγγαρείες ''Spilli de Sanguinazzo'' (P. Castrofylaka)

1630 ''Spili di Mudazzo''

''Spili Sangunosi'' (Bassilicata)

Απο τα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κατάκτησης, τα χωριά Σπήλι, Μέλαμπες, Μέρωνας, Γενή και Καλογέρου, έγιναν βακουφικά και αφιερώθηκαν στη συντήρηση του Τεμένους του Σουλτάν Ιμπραήμ στο Ρέθυμνο.

Η περιοχή κατοικήθηκε σε μεγάλο ποσοστό κατα τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας απο μουσουλμάνους, και το Σπήλι λειτούργησε ως στρατιωτικό προπύργιο του Ναχιγιέ Αγίου Βασιλείου, συντηρώντας στρατό και κρατικές υπηρεσίες, όπως ειρηνοδικείο και συμβολαιογραφείο.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο πληθυσμός ήταν αμιγώς Ελληνικός.

Οθωμανικές Απογραφές

1659 20 νοικοκ. ''Ispili''

1832 50 χριστ. οικογ. 188 μουσουλμ. οικογ. ''Speli'' (Αιγυπτιακή απογραφή - Robert Pashley)

1881 548 χριστ. 54 Τούρκ. ''Σπήλι'' ('Εδρα ομώνυμου Δήμου)

Κατα την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, το Πάνω Σπήλι συγκέντρωσε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και αύξησε τον πληθυσμό του.

Στο δρόμο που είναι γνωστός και ως Βασιλική Στράτα και διασχίζει το Πάνω Σπήλι συγκεντρώθηκε η εμπορική δραστηριότητα του χωριού και όλες οι δημόσιες υπηρεσίες.

Η παλαιά και κατάγραφη μικρή εκκλησία (8x3 μ.) της Παναγίας του 11ου αιώνα, γκρεμίστηκε το 1904 και έδωσε τη θέση της στον νέο ναό της Παναγίας, που μπορούσε πλέον να καλύψει τις ανάγκες του χωριού.

Απογραφή Κρητικής Πολιτείας

1900 754 κάτ. ''Σπήλι'' (Έδρα Δήμου Λάμπης)

Το Σπήλι χιονισμένο, στις αρχές της δεκαετίας του ΄50.

Σημείο αναφοράς για το Σπήλι, αποτελεί σήμερα η κεντρική πλατεία του χωριού και η Κεφαλόβρυση, έτσι όπως διαμορφώθηκε κατα τα τέλη της δεκαετίας του '70.

Πρόκειται για το έργο διαχείρισης των υδάτων που αναβλύζουν απο τις πηγές του παρακείμενου όρους Βορίζης και που διασχίζοντας το χωριό, ενώνονται με τον Γέρο Ποταμό ή Σπηλιανό.

Το έργο συμπληρώνεται απο την καλαίσθητη διαμόρφωση της κεντρικής πλατείας, την οποία κοσμεί η κεντρική βρύση του χωριού (Κεφαλόβρυση) με τις 25 γύψινες κεφαλές λεόντων, απο τα στόματα των οποίων τρέχει το πηγαίο νερό.