Υψόμ. 200 μ.
Ο οικισμός Σύλλαμος ή Σίλαμος, ή Σύλαμος, βρίσκεται στα νότιοανατολικά όρια του Δημοτικού Διαμερίσματος Βασιλειών, στη δυτική πλευρά του Κνωσανού ή Αρχανιώτικου φαραγγιού στη λεγόμενη περιοχή της Παρακάνδιας.
Αν και πρώτη φορά αναφέρεται σε συμβόλαιο αγοραπωλησίας του 1193, το τοπωνύμιο πιστεύεται οτι έχει προελληνική προέλευση.
Απο το 1265, με το τέλος της επανάστασης του 1262, η Σίλαμος αποτελεί φέουδο της οικογένειας των Χορτατσών.
Στο έγγραφο της καταγραφής των εκκλησιών του κοινού, το 1320, αναφέρονται οι εκκλησίες της Παναγίας, παλαιότερη που ανακαινίστηκε το 1299, ο Χριστός, ερειπωμένη κατα την άνω περίδο και η Μονή της Παναγίας της Καρυδακιανής, στο Αρχανιώτικο Φαράγγι.
Ενετικές Απογραφές
1583 Silamo Apano 69 κάτ. (P. Kastrofylaca)
Silamo Catto 86 κάτ. >>
1630 Silamo Apano Basilicata
Silamo Cato >>
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρτατίας και ειδικά κατα την τελευταία φάση της, η Σίλαμος κατοικήθηκε απο Τούρκους κάτοικους.
Κατα την περίοδο 1866-70 βρέθηκε στη Σίλαμο η Ελπίς Μέλαινα, σε ένα περιηγητικό ταξίδι με στόχο την ανακάλυψη του Λαβύρινθου.
Το αχανές σπήλαιο που εξερεύνησε, άγνωστο σήμερα, τοποθετείται στην ευρύτερη περιοχή της Σιλάμου, αφού η είσοδος του υποδείχθηκε απο κατοίκους του χωριού.
Το 1871 και το 1875 ο οικισμός αναφέρεται ερειπωμένος και κατακρημνισμένος, ενώ ανάφερεται ξανά στην απογραφή του 1881.
Τούρκικες Απογραφές
1671 8 χαράτσα Apano & kato Silamo
1834 10 χριστ. οικ. Silamos (R. Pashley)
1881 3 χριστ. 30 Τούρ. κάτ. Σύλαμος (Δήμος Αρχανών)
Στην απογραφή της Κρητικής πολιτείας του 1900, η Σύλαμος καταγράφεται στο Δήμο Αρχανών με 28 κάτοικους, ενώ στις απογραφές του 1920 και του 1928 δεν αναφέρεται, ίσως λόγω του μεγάλου ρεύματος μετανάστευσης των Τούρκων που είχε αρχίσει ήδη απο τα τέλη του 19ου αιώνα και κορυφώθηκε κατα την περίοδο αυτή.
Νεότερες Απογραφές
1940 122 κάτ. Κοινότητα Βασιλειών
1951 100 >>
1961 83 >>
1971 23 >>
1981 19 >>
Χάρτης
Πηγές
Στέργιος Σπανάκης - Πόλεις και χωριά της Κρήτης
Ι. Φαντάκης - Οι οικισμοί της Κρήτης κατά τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο
Ελπίς Μέλαινα - Περιηγήσεις στην Κρήτη 1866-1870
Ν. Ανδριώτης - Πληθυσμός και οικισμοί της ανατολικής Κρήτης (16ος-19ος αι.)