Η Επανάσταση του 1770 στην Κρήτη, εντάσεται ιστορικά στην ευρύτερη πολιτική της Ρωσίας τον 18ο αιώνα για κάθοδο στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο.
Μέρος αυτής της πολιτικής ήταν και ένα σχέδιο υποκίνησης σε Επανάσταση των Ελλήνων εναντίον του Τουρκικού ζυγού, με στόχο τη δημιουργία ενός μικρού κράτους αποτελούμενου απο την Πελοπόννησο και μερικά νησιά του Αιγαίου και υπο την προστασία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Τα σχέδιο αυτό συστάθηκε ήδη απο τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1760 και ολοκληρώθηκε κατα τη διάρκεια του πρώτου Ρωσοτουρκικού πολέμου του (1768-1784) τον πρώτο με Αυτοκράτειρα την Αικατερίνη, τον οποίο κέρδισε τελικά η Ρωσία.
Κύριοι εκφραστές του ήταν οι αδελφοί Γρηγόριος, Αλέξιος και Θεόδωρος Ορλώφ ενώ ως εμπνευστής φέρεται ο Γεώργιος Παπαζώλης ή Παπάζογλου, Έλληνας που κατατάχθηκε στο Ρωσικό στρατό και έφτασε στο βαθμό του Λοχαγού του πυροβολικού. Εκεί γνωρίστηκε με τον αξιωματικό του ιππικού Γρηγόριο Ορλώφ και μαζί ανέπτυξαν το φιλόδοξο σχέδιο επέμβασης στην Ελλάδα, το οποίο η Αυτοκράτειρα Αικατερίνη ενέκρινε, αφού εξυπηρετούσε τον στρατηγικό στόχο της Ρωσίας για έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας και κάθοδο στο Αιγαίο, αλλα και το διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
.png)
Αλέξιος Ορλώφ. Οικόσημο της οικογένειας Ορλώφ
Απο το 1763 αναφέρονται οι πρώτες επαφές του Γεώργιου Παπαζώλη και των αδελφών Ορλώφ με σημαίνοντα πρόσωπα κυρίως της Πελοποννήσου.
Στις τάξεις του κλήρου και των προκρίτων της Πελοποννήσου το σχέδιο της Ρωσικής επέμβασης δεν άργησε να ταυτιστεί με την προφητεία του αμφιλεγόμενου βιβλίου ''Αγαθέγγελος'' ή ''Η προφητεία του μακαρίου ιερομόναχου Αγαθάγγελου'' ένα χειρόγραφο προφητικό κείμενο του 13ου αιώνα που κυκλοφόρησε ξανά σε χειρόγραφη μορφή μετά το 1750, με επίκεντρο το τέλος της βασιλείας των Οσμάνων και την αναγέννηση του γένους των Ελλήνων με τη βοήθεια του ξανθού γένους (των Ρώσων).
Ο μητροπολίτης Κορίνθου Μακάριος, οι προεστοί Σπάρτης Ιωάννης Μελιτάκης και Ιωάννης Καφετζής ο προεστός Πατρών Ιωάννης Πώλος και πολλοί άλλοι φέρονται ως υπογράφοντες τη μυστική συνθήκη που συντάχθηκε το 1767 στον πύργο του προεστού της Καλαμάτας Παναγιώτη Μπενάκη και αφορούσε την υποκίνηση σε εξέγερση των κατοίκων της Πελοποννήσου και τη δημιουργία ένοπλου σώματος που θα μπορούσε να φτάσει τον υπερβολικό αριθμό των 100.000 αγωνιστών εφόσον οι Ρώσοι θα τους εξόπλιζαν και θα πρόσφεραν ναυτική βοήθεια.
Στην Κρήτη κατα την ταραχώδη περίοδο των Ορλωφικών, ηγετική φυσιογνωμία αναδείχθηκε ο Γιάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης, απο την Ανώπολη Σφακίων.
Ο Γιάννης Βλάχος, γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων γύρω στο 1725. Γόνος εύπορης οικογένειας μπόρεσε να σπουδάσει στο εξωτερικό, πιθανόν στην Τεργέστη οπου η Ελληνική παροικία ήταν σε μεγάλη άνθηση.
Παναγιώτης Μπενάκης
Τεργέστη 18ος - 19ος αιώνας.
Γυρνώντας στα Σφακιά, μορφωμένος αλλά και προικισμένος με τη στόφα του ηγέτη, απέκτησε το προσωνύμιο Ο Δάσκαλος ο Γιάννης, όπως αναφέρεται και σε Τουρκικό έγγραφο του 1650. Σε άλλο Τουρκικό έγγραφο αναφέρεται ως Ιωάννης υιός Ανδρέου, γεγονός που στάθηκε αιτία να ταυτιστεί με την οικογένεια των Ανδρουλακάκηδων του Λουτρού, η ταύτιση όμως αυτή, είναι μάλλον ανακριβής. Όσο για το επώνυμο Βλάχος, ενδέχεται να έχει τοπωνυμική ρίζα και ο Δασκαλογιάννης να έλκει την καταγωγή του απο την Βλαχία (νότια Ρουμανία)
Ο Δασκαλογιάννης είχε τέσσερα αδέλφια, τον Νικόλαο ή Σγουρομάλλη που διατέλεσε και γραμματικός των Σφακίων, τον Παύλο, τον Μανούσο και τον Γεώργιο.
Παντρεύτηκε την Ξανθομαλλίνη με καταγωγή απο το Ρέθυμνο και απέκτησαν έξι παιδιά.
Απο τον πατέρα του κληρονόμησε τρείς ή κατα άλλους τέσσερις τριίστιες πολάκες ναυπηγημένες κατα πάσα πιθανότητα στα φημισμένα ναυπηγεία των Σφακίων με τις οποίες ανέπτυξε εμπορικές δραστηριότητες ταξιδεύοντας σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα..
Μιλούσε Ιταλικά και Ρώσικα, ντυνόταν Ευρωπαϊκά και διατέλεσε Κετχουντάς των Σφακίων, αντιπροσώπευε δηλαδή ως εκλεγμένος, τους χριστιανούς κατοίκους της επαρχίας Σφακίων στην Οθωμανική διοίκηση.
Απο τις σπουδές του στην Ιταλία και τα ταξίδια του στη Μεσόγειο με τα πλοία του είναι βέβαιο οτι ήρθε σε επαφή όχι μόνο με σημαίνοντα πρόσωπα, αλλά και με σημαντικά πολιτικά και πολιτιστικά ρεύματα της εποχής.
Βέβαιη είναι και η γνωριμία του με τον προεστό της Καλαμάτας και συντονιστή του Επαναστατικού κινήματος στην Πελοπόννησο Παναγιώτη Μπενάκη και με άλλα σημαντικά πρόσωπα του Μωρηά, ενώ στην Ιταλία ενδέχεται να ήρθε σε επαφή με τον Πολυζώη ή ακόμα και με τους αδελφούς Ορλώφ και σε κάθε περίπτωση μυήθηκε στο υπο οργάνωση Επαναστατικό κίνημα.
Στο Τραγούδι του Δασκαλογιάννη που συνέθεσε ο Μπαρμπα Μπατζελιός απο το Μουρί Σφακίων το 1785-6 και αποτελλεί μια απο τις βασικές πηγές των γεγονότων της Επανάστασης του 1770, υπάρχουν σαφείς αναφορές για τις επαφές του Δασκαλογιάννη με τους Ρώσους και με τους Πελοποννήσιους:
Ήτον ο Μπέης τση Βλαχιάς, κι ο Μπέης που τη Μάνη
κρυφομιλίες είχασι με το Δασκαλογιάννη...
...
Κάθε Λαμπρή και Κυριακή έβανε το καπέλλο
και του Πρωτόπαπα 'λεγε, το Μόσκοβο θα φέρω...
...
... Με τση Βλαχιάς τον Πρίγκιπα τα 'χομε μιλημένα
Τούρκο να μην αφήσομε στον τόπο μας κιανένα...
...
... Και με τσι πρώτους του Μωρηά έχομε συμφωνίες
τσοι Τούρκους να τσοι διώξωμε να υπάσι στσοι Χιντίες...
Τα χριστούγεννα του 1669, ο Δασκαλογιάννης επιστρέφει απο σύντομο ταξίδι στην Τεργέστη με το πλοίο του φορτωμένο με όπλα που αγόρασε με δική του δαπάνη, ενώ στην Πελοπόννησο οι πρώτες μάχες έχουν ήδη αρχίσει. Στα χέρια του κρατά επιστολή απο τον ίδιο τον Ορλώφ, ο οποίος τον διαβεβαιώνει για την βοήθεια που θα του προσφέρει με την έναρξη της Επανάστασης.
Ακόμα και οι πιό συντηριτικοί, όπως ο πρωτόπαππας των Σφακίων που εξέφρασε τις σημαντικότερες αντιρήσεις και σύγκρινε τις τραγικές συνέπειες ενός ένοπλου αγώνα με το προνομιακό καθεστώς μεταχείρισης των Σφακίων απο τους Τούρκους, έχουν πλέον πειστεί και οι Σφακιανοί στηρίζουν σύσωμοι την έναρξη του αγώνα.
...μα ‘λεγε κ’ ο Πρωτόπαπας «Δάσκαλε τα λογιάζεις,
θα τα σκλαβώσης τα Σφακιά μ’ αυτά ‘που λογαριάζεις
κ’ αν ‘αι τό μάθ’ ο βασιλειας, Τουρκιά θα μασε φέρη,
να δίδωμε δοσίματα, ‘σαν κ’ εις τα Κάτω Μέρη...
...
Δάσκαλε Γιάννη, σώπασε, τή Κρήτη μη ξεβγάλης,
τα παλληκάρια των Σφακιων εις τη φωθιά θα βάλης...
Η ακριβής ημερομηνία έναρξης της Επανάστασης στα Σφακιά δέν είναι ακριβής. Σχετίζεται κατα πάσα πιθανότητα με το Πάσχα του 1770, (4 Απριλίου) όταν όπως αναφέρεται σε Τούρκικο έγγραφο, παρατηρείται μαζική μετακίνηση Σφακιανών απο τα γύρω χωριά με προορισμό τα Σφακιά και με αφορμή τον εορτασμό του Πάσχα.
Άλλωστε οι Τούρκοι ανήσυχοι παρακολουθούσαν όλο αυτό το διάστημα τις κινήσεις τόσο των Σφακιανών όσο και των Ρώσων και των Πελοποννήσιων.
Χαρακτηριστική είναι η αναφορά της 7ης Φεβρουαρίου 1770 των Πασάδων της Κρήτης προς τον Σουλτάνο, οπου τον πληροφορούν για τον Ρώσικο στόλο που είναι συγκεντρωμένος στη Μαγιόρκα της Ισπανίας, σύμφωνα με μαρτυρία του Τούρκου πρέσβη Μίρι Μαχμούτ και έχει προορισμό την Πελοπόννησο και τη Σούδα
Παρ' όλο που κάποιες σποραδικές συγκρούσεις αναφέρονται ήδη απο τον Μάρτιο του 1770, ίσως η Επανάσταση κυρήχθηκε με πανηγυρική λειτουργία κατα την προσφιλή συνήθεια των Σφακιανών, στην Παναγία τη Θυμιανή, αφού προηγουμένως είχαν αρνηθεί την απόδοση κεφαλικού φόρου και είχαν διώξει τους φοροεισπράκτορες.