Υψόμ. 50 μ.
Οικισμός της Β' Βυζαντινής περιόδου, αφού αναφέρεται σε έγγραφο του 1301, του νοταρίου του Χάνδακα Brixan.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ο οικισμός οφείλει την αρχική ονομασία του (Gianici) στο όνομα του πρώτου οικιστή του, Βυζαντινής καταγωγής.
Ενετικές Απογραφές
1577 ''Gianici'' (Fr. Barozzi)
1583 ''Gianizzi'' (P. Castrofylaka)
1630 ''Giagnizzi'' (Bassilicata)
Οθωμανικές Απογραφές
1670 41 χαράτσα ''Mayitci''
1834 10 χριστ. οικογ. ''Iannits'' (R. Pashley)
1881 135 μουσουλμ. κάτ. ''Γιαννίτσι'' (Δήμος Ιεράπετρας)
50 μουσουλμ. κάτ.
Κατα την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας ο οικισμός υπάχθηκε στο Ταχυδρομικό γραφείο και στο Ειρηνοδικείο Ιεράπετρας.
Απογραφή Κρητικής Πολιτείας
1900 203 χριστ. κάτ. ''Γιαννίτσι'' (Δήμος Ιεράπετρας)
Το 1925 ο οικσμός αποσπάστηκε απο το Δήμο Ιεράπετρας και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Κεντρίου, ενώ το 1928 αποσπάστηκε απο την κοινότητα Κεντρίου και ορίστηκε ως έδρα της ομώνυμης κοινότητας Γιαννιτσίου.
Το 1932 ο οικισμός μετονομάστηκε απο Γιαννίτσι σε Βαϊνιά, ενώ ανάλογη αλλαγή έγινε και στο όνομα της κοινότητας.
Η νέα ονομασία φαίνεται οτι προήλθε απο την ονομασία της εκκλησίας της Θεοτόκου Βαϊονέας που βρίσκεται στον οικισμό, ή απο τη θέση Βαϊνί, οπυ βροσκόταν Ενετικός πύργος, τον οποίο χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο Επαναστάτες κατα την περίοδο της Τουρκοκρατίας
Το 1973 η κοινότητα καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε και πάλι στο Δήμο Ιεράπετρας.
Ελληνικές Απογραφές
1920 260 κάτ ''Γιαννίτσι'' (Έδρα ομών. Αγροτ. Δήμου)
1928 325 κάτ. >>
1940 422 κάτ. ''Βαϊνιά''
1951 454 κάτ. >>
1961 408 κάτ. >>
1971 417 κάτ. >>
1981 401 κάτ. >>
Χάρτης
Πηγές
Σ. Σπανάκης - Πόλεις και χωριά της Κρήτης
Ι. Φαντάκης - Οικισμοί της Κρήτης κατα τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο