Υψόμ. 360 μ.
Σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου βόρεια των Αρχανών και στις ανατολικές υπώρειες του λόφου Κεφάλα, βρίσκονται οι Κάτω Αρχάνες, οικισμός τουλάχιστον της Β' Βυζαντινής περιόδου αφού πρώτη φορά αναφέρεται (Cato Archamo) σε συμβόλαιο του συμβολαιογράφου του Χάνδακα P. Scardon του 1271.
Σε άλλο έγγραφο του 1364 αναφέρεται (Cato Archanes) ως φέουδο του Andrea Tonisto.
Ενετικές Απογραφές
1577 ''Arganes Cato'' (Fr. Barozzi)
1583 136 κάτ. ''Arcanes Cato'' (P. Castrofylaka)
1630 ''Arcanes Cato'' (Bassilicata)
Με την κατάκτηση του Χάνδακα ο οικισμός δόθηκε με σουλτανικό διάταγμα ως τιμάριο στον Ανδρέα Μπαρότσι για τη βοήθεια του στην κατάκτηση του κάστρου και κατοικήθηκε τόσο απο χριστιανούς όσο και απο μουσουλμάνους, ενώ αναφέρεται ως Σουλτανικό Χάσι.
Το 1894 αναφέρεται απο τον Καλομενόπουλο κατοικούμενο απο 54 Ελληνικές και 37 μουσουλμανικές οικογένειες
Οθωμανικές Απογραφές
1650 12 φορ. νοικ. 2 φορ. αγ. ''Arhanes Kato''
1671 15 χαράτσα ''Arhanes Kato''
1834 30 χριστ. οικ. ''Kat Arkhanes''
1881 218 χριστ. 156 μουσ. ''Αρχανες Κάτω''
Κατα την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας ο οικισμός υπάγεται στο Ταχυδρομικό γραφείο και στο Ειρηνοδικείο Αρχανών.
Απογραφή Κρητικής Πολιτείας
1900 239 κάτ. ''Κάτω Αρχάνες'' (Δήμος Αρχανών)
Ελληνκές Απογραφές
1920 344 κάτ. ''Κάτω Αρχάνες'' (Κοινότ, Άνω Αρχανών)
1928 375 κάτ. >> >> (Κοινότ. Κάτω Αρχανών)
1940 452 κάτ >> >> >>
1951 462 κάτ. >> >> >>
1961 369 κάτ. >> >> >>
1971 383 κάτ. >> >> >>
1981 424 κάτ. >> >> >>
Οι Κάτω Αρχάνες όπως φαίνονται απο νότια.
Πηγές
Σ. Σπανάκης Πόλεις και χωριά της Κρήτης
