Η Μονή Κάτω Καρκασίων, αφιερωμένη στους Αγίους Απόστολους, είναι ένα απο τα πρώτα μοναστικά κέντρα της απομονωμένης και σχεδόν κατεστραμμένης απο τις πειρατικές επιδρομές κατα τη Βενετική περίοδο, επαρχίας της Ιεράπετρας, σε μια περιοχή που αναδείχθηκε σε σπουδαίο μοναστικό κέντρο της εποχής.
Χρονολογικά, η ίδρυση της Μονής τοποθετείται γύρω στα τέλη του 14ου αιώνα, ενώ άλλη εκδοχή τοποθετεί την ίδρυση της στη Β' Βυζαντινή περίοδο, απο Κιρκάσιους στρατιώτες του Νικηφόρου Φωκά, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, εκ των οποίων πήρε και το όνομα της.
Κατα τα τέλη του 14ου αιώνα, η Μονή ανέδειξε τον μοναχό ή και ηγούμενο Νείλο Δαμιλά, γόνος της αστικής οικογένειας των Δαμιλάδων, που φαίνεται οτι έζησε στην Μονή απο τα παιδικά του χρόνια.
Αντιλατίνος, φανατικός μαχητής της Ορθοδοξίας και υπέρμαχος της ένωσης των δύο εκκλησιών ο Νείλος Δαμιλάς αποτέλεσε κορυφαία εκκλησιαστική προσωπικότητα της εποχής του.
Την ίδια περίπου εποχή, στη Μονή Κάτω Καρκασίων, αναπτύχθηκε μια παράδοση αντιγραφής εκκλησιαστικών κειμένων, μέρος των οποίων περιγράφονται σε ένα κατάλογο 42 βιβλίων που παρέδωσε ως κληροδότημα στη Μονή ο Δαμιλάς.
Απο τα μέσα του 15ου αιώνα φαίνεται οτι η Μονή άρχισε να χάνει την αίγλη της και μέχρι την Οθωμανική κατάκτηση θα πρέπει να ήταν ήδη ερειπωμένη.
Σήμερα σώζεται ο μονόκλιτος και καμαροσκέπαστος ναός των Αγίων Αποστόλων, καθολικό της Μονής, ενώ γύρω απο το ναό, διακρίνονται οικοδομικά λείψανα κελλιών.
Πηγές