Ο Στέφανος ο Μυτιληναίος γεννήθηκε γύρω στο 1670 στη Μυτιλήνη, γόνος γνωστής και ευκατάστατης οικογένειας του νησιού. Η έλειψη εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στο νησί τον οδήγησε σε τοπική μονή, οπου έλαβε τη βασική εκπαίδευση και χειρονονήθηκε διάκονος λαμβάνοντας το όνομα Σεραφείμ.
Κατα τα τέλη του 17ου αιώνα ο Σεραφείμ μετοίκησε στην Κωνσταντινούπολη, οπου υπηρέτησε ως νεαρός διάκονος στο περιβάλλον του Πατριάρχη Καλλίνικου Β', ταξιδεύοντας κυρίως στην Αγγλία οπου μετείχε σε αποστολές νεαρών σπουδαστών, ενώ παράλληλα φέρεται να έχει τις πρώτες του επαφές με επαναστατικές ιδέες. Το 1703 εκδίδει μια μετάφραση σε απλούστερη Ελληνική γλώσσα της Αγίας Γραφής, η οποία λόγω και του επικριτικού προλόγου της προς τους προεστώτες του κλήρου που αγνοούσαν το ακριβές νόημα της Αγίας Γραφής, κίνησε θύελλα αντιδράσεων του ιερατικού κατεστημένου, που θεωρούσε οτι αυτές οι προσπάθειες τροφοδοτούσαν ούτως ή άλλως αιρετικά κινήματα, με αποτέλεσμα την απαγόρευση της κυκλοφορίας του βιβλίου ως ανωφελές, απο τον Πατριάρχη Γαβριήλ Γ΄ το 1704.
Την ίδια περίπου περίοδο φαίνεται να συνομιλεί με υψηλά στελέχη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ή ακόμα και με τον Αυτοκράτορα Μέγα Πέτρο Α΄. Το 1708 υπηρέτησε ως δραγουμάνος στις πρεσβείες της Βρετανικής και της Σουηδικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη αλλα και στην Βαρσοβία της Πολωνίας. Παράλληλα ασχολήθηκε με εμπορικές συναλλαγές αμφιβόλου νομιμότητας, όπως εράνους με πλαστογραφημένες πιστοποιήσεις για λογαριασμό του Πατριαρχείου, ενώ με βάση τις Επαναστατικές ιδέες που για πρώτη φορά ήρθε σε επαφή στην Κωνσταντινούπολη, αναπτύσει το θεώρημα του περι της Απελευθερωτικής Εταιρείας του Έθνους.
Το 1714 ο Λαρισαίος γιατρός και λόγιος Αλέξανδρος Ελλάδιος στο σύγγραμμα του Status praesens Ecclesia e Graecae (Η παρούσα κατάστασις της Εκκλησίας της Ελλάδος) κατηγόρησε τον Σεραφείμ για την μετάφραση της Αγίας Γραφής, για πλαστογράφηση, ελαστική συνείδηση αλλα και για τον βιασμό ενός οκτάχρονου κοριτσιού στην Αγγλία, γεγονός που επίσπευσε την αναχώρηση του απο τη χώρα το 1703.
Στις περιπλανήσεις του στην Ευρώπη ήρθε σε επαφή με διάφορα αμφιλεγόμενα πρόσωπα όπως τον αυτοαποκαλούμενο Ιωάννη Λάσκαρη Παλαιολόγο ή τον Ιταλό Gianantonio Lazier, που απο το 1718 εμφανίζεται ως επίδοξος κληρονόμος του Βυζαντινού θρόνου μοιράζοντας στα μέλη του Τάγματος του εκτάσεις και προνόμια σε πρώην εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκραταρίας. Επηρεασμένος απο τις γνωριμίες αυτές ο Σεραφείμ άρχισε να χρησιμοποιεί το επίθετο ''Πωγωνάτος'' προσδιορίζοντας τον εαυτό του ως απόγονο της Δυναστείας των Ηράκλειων Αυτοκρατόρων του Βυζαντίου και ειδικά του Κωνστα του Β΄ του επικαλούμενου και Πωγωνάτου, ενώ άρχισε να αυτοπροβάλεται ως Εξαρχος Κληρονομικός των Κυκλάδων και Σποράδων νήσων, Υποκαγκελάριος του Ήμετέρου Έθνους και πληρεξούσιος αντιπρόσωπος αυτού.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Σταύρο Σκοπετέα, η Εταιρεία του Σεραφείμ Πωγωνάτου εμφανίστηκε στις αρχές του 18ου αι. όταν ο ίδιος ο Σεραφείμ Πωγωνάτος εμφανίστηκε στον Τσάρο της Ρωσίας Πέτρο τον Μέγα, ως εκπρόσωπος της μυστικής Εταιρείας ζητώντας τη βοήθεια του για την απελευθέρωση της Ελλάδας απο τον Τουρκικό ζυγό.
Περιπλανώμενος στην Ευρώπη και διαπράτωντας μικροαδικήματα ο Πωγωνάτος συνελήφθη τελικά στη Μόσχα το 1732 και φυλακίστηκε σε φυλακές της Σιβηρίας όπου και πέθανε γύρω στο 1735, ενώ η Εταιρεία του ήταν προφανώς προιόν της φαντασίας του με στόχο το κέρδος.
Πηγές
Ν. Πίσσης - Ο Σεραφείμ ο Μυτιληναίος ως πικαρικός ήρωας
Κ. Χατζόπουλος: Ελληνικές «Εταιρείες» στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα