Φουντάνα Βαθύ Ποταμού

  Σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων νότια νοτιοανατολικά του Αγίου Σώζων στις Πατσίδες, στις όχθες του Βαθύ Ποταμού, βρίσκεται η Φουντάνα του Βαθύ Ποταμού, ή Φουντάνα Σκαλανίου.

  Πρόκειται για μια υπόγεια σήραγγα μήκους 1150 μέτρων που διοχέτευε τα νερά της πηγής Μηλιαρά και της πηγής Φουντάνα απο τον Βαθύ Ποταμό στον Καίρατο και απο εκεί στην Κνωσό.

   Το αρχαίο αυτο έργο ύδρευσης τοποθετείται χρονικά στη Ρωμαική περίοδο και λογικά θα εγκαταλείφθηκε οταν ερημώθηκε η Κνωσός.

   Σήμερα δεν είναι γνωστό αν η ύπαρξη του ήταν γνωστή στους επόμενους κατακτητές, όμως δεν αξιοποιήθηκε ούτε απο τους Άραβες, ούτε απο τους Ενετούς, ούτε και απο τους Οθωμανούς.

  Κατα την περίοδο της Αιγυπτιοκρατίας, ο Μουσταφά Ναιλή Πασάς κατάλαβε την αξία του έργου αυτού που για περισσότερο απο χίλια χρόνια έμενε εγκαταλελειμένο και ξεκίνησε την ανοικοδόμηση του.  Η λαϊκή παράδοση μάλιστα αποδίδει στο έργο αυτό το προσωνύμιο Γκιριτλη (Κρητικός) που έδωσαν στο Μουσταφά Πασά οι Κρητικοί.

 

 Μουσταφά Ναϊλή Πασάς

 

  Το έργο συμπληρώθηκε με την κατασκευή της μεγαλοπρεπούς υδατογέφυρας στα Σπήλια που ακόμα σήμερα διατηρείται σε πολλή καλή κατάσταση και το νερό διοχετεύτηκε στο παλαιότερο Ενετικό υδραγωγείο του Μοροζίνι ενισχύοντας την υδροδότηση του Ηρακλείου.

  Στην πηγή Φουντάνα υπάρχει και ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου με τοιχογρφίες της Ενετικής εποχής, ο οποίος βρίσκεται σε φάση αναστήλωσης.