Άγιος Νικόλαος

  Οικισμός που κατοικείται απο την αρχαιότητα, αφού εδώ βρισκόταν η Ελληνιστική και ελληνορωμαική πόλη Λατώ προς Καμάρα ή απλώς Καμάρα, επίνειo της Δωρικής Λατώς, που ήταν κτισμένη βόρεια της Κριτσάς.

  Αναφέρεται στη Συνθήκη του 193 μ.Χ. της Ιωνικής πόλης Τεώ με 31 Κρητικές πόλεις που αφορούσε το άσυλο στα ιερά του Διόνυσου και την εξαίρεση της Τεώ απο πειρατικές επιδρομές.

  Η πόλη συνέχισε να υπάρχει κατα την Α΄ Βυζαντινή περίοδο ως έδρα Επισκοπής (Καμάρα) και αναφέρεται στο Συνέκδημο του Ιεροκλή ως μία απο τις 22 σπουδαιότερες πόλεις της περιόδου στην Κρήτη, ενώ στην Αραβική περίοδο θα πρέπει να αποδοθεί η ερήμωση και προσωρινή εγκατάλειψη του χώρου.

  Στις αρχές του 13ου αιώνα, και πρίν την εδραίωση της Ενετικής κυριαρχίας στο νησί, ο Γενοβέζος πειρατής Enrico Pescatore κατέλαβε την Κρήτη και προσπάθησε να εδραιώσει την εξουσία του με μια σειρά οχυρώσεων, ανάμεσα στις οποίες ήταν και το Castro Mirabello όπως το ονόμασε, που κτίστηκε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το κτίριο της Περιφέρειας Λασιθίου.

  

    Μέχρι τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 13ου αιώνα, οι Ενετοί είχαν εκδιώξει τον Enrico Pescatore απο την Κρήτη και χρησιμοποίησαν το κάστρο ως διοικητικό κέντρο της Καστελανίας Μεραμπέλου.

  Απο τον σεισμό του  1303  υπέστη σοβαρές ζημιές οι οποίες επιδιορθώθηκαν γύρω απο το κάστρο αναπτύχθηκε βούργος ή οικισμός που τότε ή ίσως λίγο αργότερα, ονομάστηκε Βουλισμένη, απο το όνομα της λίμνης. Με το τέλος των Επαναστάσεων του 13ου - 14ου αιώνα κατά των Ενετών, το φρούριο υποβαθμίστηκε και μετατράπηκε σε αποθήκες, ενώ το 1538 ο Μπαρμπαρόσα με πειρατική επιδρομή κατέστρεψε το κάστρο και προφανώς και τον οικσμό.

  Ενετικές Απογραφές 

1583   753 κάτ.  ''Mirabello proprio''  (P. Castrofylaka)

1630                  ''Mirabello Castello'' (Bassilicata)