Η επίσκεψη του R. Pashley στο Χάσμα του Γιούχτα
Ο Άγγλος περιηγητής και διαπρεπής νομικός R. Pashley που ταξίδεψε στην Κρήτη το 1834, είχε ανάμεσα στις προτεραιότητες του και την επίσκεψη στον Γιούχτα οπου θα αναζητούσε στο σπηλαιώδες χάσμα του Μινωικού Ιερού Κορυφής τον θρυλικό ήδη απο τότε Τάφο του Δία.
Φτάνοντας στις Αρχάνες, στην προσπάθεια του να αποσπάσει πληροφορίες για το ''σπηλαιώδες χάσμα'' απέτυχε, αφού κανένας απο τους ντόπιους δεν γνώριζε μια τέτοια θέση στο Γιούχτα.
Όταν πλέον είχε σχεδόν πειστεί οτι δεν θα μπορούσε να βρεί το σημείο που έψαχνε, ανέφερε στον αδερφό του οικοδεσπότη του τον θρύλο γύρο απο τον τάφο του Δία, διαπιστώνοντας με έκπληξη οτι αυτό το τοπωνύμιο ήταν γνωστό σε όλους σχεδόν τους ντόπιους ως στου Ζιά το Μνήμα αλλά η ακριβής θέση του ήταν γνωστή μόνο σε κάποιους βοσκούς.
Την επόμενη μέρα, με οδηγό κάποιο βοσκό και περπάτημα μιας ώρας, έφτασε στην ψηλοτερη και βορειότερη κορυφή του Γιούχτα, οπου σε υψόμετρο 811 μέτρων στάθηκε μπροστά απο το θρυλικό χάσμα, που πλήθος περιηγητών είχαν μέχρι τότε περιγράψει, αλλά μάλλον κανένας δεν είχε επισκεφθεί.
Αγνοεί την ύπαρξη του Ιερού Κορυφής του Γιούχτα μέσα στο οποίο περπατά και ταυτίζει τα ερείπια του με μνημείο αφιερωμένο στον Δία, περιγράφοντας...
Χρειαστήκαμε μια ώρα για να φτάσομε στην κορυφή. Είδα μάλιστα, στην βορεινή άκρη της, τα θεμέλια των μεγάλων τοίχων ενός κτιρίου μήκους ογδόντα περίπου ποδών. Στο εσωτερικό του βλέπομε ένα άνοιγμα στο έδαφος που ίσως να οδηγούσε κάποτε σε μια μικρή σπηλιά.
Ωστόσο όποιο και να ήταν το άνοιγμα της είναι τώρα τόσο παραγεμισμένη ωστε ένας άνθρωπος δεν μπορεί να σταθεί μέσα, ενώ η διάμετρος της δεν ξεπερνά τα οκτώ με δέκα πόδια.
Εδώ λοιπόν είναι τα τελευταία ίχνη του μνημείου που ήταν αντικείμενο τέτοιας λατρείας: ο λεγόμενος τάφος του πατέρα των θεών και των ανθρώπων με τη φημισμένη επιγραφή:
All wich devouring Time in his so mighty waste
Demolishing those walls hath utterly defac' d
So that the earth doth feel the ruinous heaps the stones
That with their burd\ nous weight now press his sacred bones
(Όλα αυτά που ο αδηφάγος χρόνος με τη δυναμική του σπατάλη
καταστρέφοντας αυτούς τους τοίχους έχει τελείως εξαφανίσει
Ώστε η γή να αισθάνεται τους ερειπωμένους σωρούς των λίθων
οι οποίοι με το υπερβάλλον βάρος τους πιέζουν τώρα τα ιερά του οστά)
Στέκομαι λοιπόν τώρα στο σημείο οπου σύμφωνα με την παράδοση αναπαύεται ο Δίας απ' όλες τις ουράνιες και γήινες φροντίδες και το οποίο ήταν τόσο διάσημο επι πολλούς αιώνες.
Η μαρτυρία μιας μακράς σειράς αρχαίων και εκκλησιαστικών συγγραφέων αποδεικνύει πλήρως και σαφώς οτι ο τάφος ήταν αντικείμενο αξιοπερίεργο για τους ξένους και λατρείας για τους Κρήτες απο την πρώιμη εποχή μέχρι και μετά τον Κωνσταντίνο.
Πηγές
R. Pashley - Travels in Crete