Φιλική Εταιρεία

 Η Οδησσός, απο τα τέλη του 18ου αιώνα, αποτέλεσε πόλο έλξης για τους υπόδουλους Έλληνες, στα πλαίσια της αποκατάστασης των Ελλήνων, για τη συμμετοχή τους στα Ορλωφικά. . Απο το 1794, επίσημο έτος ίδρυσης της πόλης απο την Αυτοκράτειρα της Ρωσίας Μεγάλη Αικατερίνη, μετά το τέλος του Ρωσσοτουρκικού πολέμου του 1787-1792 και την προσάρτηση της Κριμαίας και των παραδουνάβιων περιοχών στην Ρωσική Αυτοκρατορεία, αναπτύχθηκε στην πόλη μια σημαντική Ελληνική παροικία αποτελούμενη απο τουλάχιστον 15.000 άτομα, ασχολούμενη κυρίως με τη ναυτιλία και το εμπόριο. Μερικές απο τις γνωστές Ελληνικές οικογένειες της πόλης ήταν οι Ροδοκανάκηδες της Χίου, οι Ιγγλέσηδες της Κεφαλλονιάς, οι Μαρασλήδες της Θράκης, οι Ράλληδες, οι Ζαρίφηδες, οι Μαυροκορδάτοι του Φαναρίου, οι Βικέλες της Μακεδονίας, οι Ψυχάρηδες της Χίου και πολλοί άλλοι.

  

 Οδησσός 1850

 

  Απαλλαγμένη απο την Οθωμανική παρουσία, σε μιά πόλη έμβλημα της νίκης των Ρώσων στον πρόσφατο Ρωσοτουρκικό πόλεμο, η Ελληνική παροικία μεγαλούργησε τόσο επιχειρηματικά όσο και πολιτιστικά. Τα πλοία Ελληνικών συμφερόντων υπο Ρωσική σημαία εμπορικών οίκων όπως του Ροδοκανάκη, του Ράλλη του Ιγγλέση και άλλων, κυριάρχησαν στις μεταφορές στη θάλασσα της Αζοφικής και επεκτάθηκαν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ενώ μέρος των κερδών διατέθηκε σχεδόν απο το σύνολο των επιχειρηματιών της Οδησσού σε κοινοφελή έργα Ελληνοκεντρικού χαρακτήρα τόσο στην Οδησσό όσο και στην υπόδουλη Ελλάδα.

  Οι Έλληνες της Οδησσού, με την ανοχή ή ακόμα και την ενθάρυνση των Ρώσων, οραματιζόταν πλέον τη δική τους νίκη κατά του Οθωμανικού ζυγού και την απελευθέρωση της υπόδουλης Ελλάδας.

  Σε αυτό το περιβάλλον σύμφωνα με την επικρατούσα εκδοχή, γνωρίστηκαν  στην Οδησσό ίσως απο τις αρχές του 1813 ο Ξάνθος, ο Τσακάλωφ και ο Σκουφάς και  άρχισαν να συζητούν προφανώς επηρεασμένοι απο την περιρέουσα ατμόσφαιρα, περι της σύστασης, οργάνωσης και λειτουργίας μιας μυστικής εταιρείας, με στόχο τον ένοπλο αυτή τη φορά αγώνα, για την απελευθέρωση του Έθνους.

  Άλλη εκδοχή, υποστηρίζει οτι η ομάδα αποτελούνταν αρχικά απο τους Τσακάλωφ Σκουφά και Αναγνωστόπουλο, ενώ ο Ξάνθος εγγράφηκε αργότερα. Η άποψη αυτή εκφράστηκε απο τον ίδιο τον Αναγνωστόπουλο, ο οποίος κατηγόρησε τον Ξάνθο για κατασπατάληση του ταμείου της Φιλικής, μία άποψη που ελέγχεται όμως ως μή ακριβής.

 Βέβαιο είναι οτι οι πρώτες Μυήσεις έγιναν απο τον Σκουφά, που αμέσως μετά την ίδρυση της Φιλικής αναχώρησε μαζί με τον Τσακάλωφ για τη Μόσχα, ενώ ο Ξάνθος αναχώρησε απο την Οδησσό για Κωνσταντινούπολη και φαίνεται να μήν έχει ενεργή συμμετοχή για κάποια χρόνια.

  Στη Μόσχα δημιουργήθηκαν ο τρόπος λειτουργίας της εταιρείας, οι βαθμοί μύησης, οι όρκοι και κάποιος στοιχειώδης κρυπτογραφημένος κώδικας επικοινωνίας μεταξύ των μελών, που σίγουρα δέχθηκαν αργότερα τροποποιήσεις μέχρι την τελική τους μορφή. Το  σύνολο των τελετουργικών αυτών ονομάστηκε ''Διαδασκαλία'' ή ''Κατήχησις'' και φαίνεται να ολοκληρώθηκε μέχρι το 1818.

  Τα πρώτα χρόνια της εταιρείας δεν ήταν ιδιαίτερα παραγωγικά. Η ανώτερη κοινωνική τάξη των Ελλήνων των παραδουνάβιων περιοχών μάλλον γύρισε με δυσπιστία την πλάτη σε μια προσπάθεια που είχε τη βάση της σε μεσαία κοινωνικά και οικονομικά στρώματα και μάλιστα με καταγεγραμμένες αποτυχίες στον επιχειρηματικό τομέα όπως ο Σκουφάς και τούλαχιστον στα πρώτα βήματα της αντιμετωπίστηκε ως ''αγυρτία.''

  Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Δημήτρη Ιγγλέση, που ενώ δεν μυήθηκε ποτέ στη Φιλική Εταιρεία, διατηρούσε αλληλογραφία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και στήριξε οικονομικά την εκστρατεία του στη Μολδοβλαχία.

 Καθοριστική ήταν η μεταφορά της έδρας της Φιλικής το 1818 απο την Οδησσό στην Κωνσταντινούπολη, οπου όχι μόνο υπήρχε μεγάλη και ακμάζουσα Ελληνική κοινότητα, αλλά και πλήθος σημαντικών προσώπων, εγκαινιάζοντας μια περίοδο αθρόων και σημαντικών μυήσεων, αλλα και οργανωτικών τροποποιήσεων για την καλύτερη λειτουργία της Εταιρείας.